تحقیقات جدید نشان می‌دهد که مغز زنان از نظر فیزیکی در دوره پریود (قاعدگی) تغییر می‌کند.

برای مدت طولانی، جامعه علمی فاقد درک عمیق از چگونگی تأثیر این فرآیندها، به ویژه نوسانات هورمونی، در طول چرخه قاعدگی بود. دو مطالعه محوری که در اکتبر ۲۰۲۳ منتشر شد، تاثیر قابل توجه پریود، بر ساختار و عملکرد مغز را نشان داد.

در مطالعه‌ای که در نشریه معتبر Nature Mental Health منتشر شد، محققان دریافتند که چگونه هورمون‌های تخمدان، به ویژه استروژن و پروژسترون، بر ساختار مغز در طول سال‌های باروری تاثیر می‌گذارند. برای به تصویر کشیدن دامنه کامل این تغییرات، آن‌ها ۲۷ زن را در طول چرخه قاعدگی خود با استفاده از اسکن MRI،  نمونه خون و سونوگرافی تحت نظر گرفتند.

این مطالعه بر روی لوب گیجگاهی داخلی و هیپوکامپ متمرکز شد که برای ایجاد حافظه و ناوبری فضایی (یک نمایش ذهنی از محیط) حیاتی است. این نواحی به ویژه با گیرنده‌های هورمون جنسی متراکم هستند و آن‌ها را نسبت به جزر و مد سطح استروژن و پروژسترون حساس می‌کنند. محققان مشاهده کردند که در طول چرخه قاعدگی، زمانی که سطح استروژن بالا و سطح پروژسترون پایین است؛ این نواحی مغز تحت انعطاف ساختاری قرار می‌گیرند. به این معنی که از نظر فیزیکی تغییر کرده و سازگار می‌شوند.

یک تیم تحقیقاتی دیگر زاویه متفاوتی را بررسی کرد. این مطالعه تاثیر تغییرات هورمونی را بر۳ ساختار مغز، شامل ماده سفید، ضخامت قشر و حجم مغز نشان داد.

ماده سفید به عنوان سیستم ارتباطی درونی مغز عمل می‌کند. این قسمت شامل مجاری فیبری است که مناطق مختلف مغز را به هم متصل می‌کند. ماده سفید کارآمد به معنای ارتباط بهتر و سریعتر است.

ضخامت قشر به ضخامت لایه بیرونی مغز اشاره دارد که در تفکر و پردازش نقش دارد. این مطالعه نشان داد که هورمون‌هایی مانند استرادیول، هورمون لوتئینه کننده (LH) و هورمون محرک فولیکول (FSH)، به طور مستقیم بر این اجزای ساختاری تأثیر می‌گذارند.

به عنوان مثال، سطوح بالاتر FSH با افزایش ضخامت قشر مغز همراه است که نشان‌دهنده‌ی یک ظرفیت قوی‌تر برای پردازش و شناخت در طول مراحل خاصی از چرخه قاعدگی است.

دکتر زهره کشاورز
پزشک متخصص سلامت باروری - فلوشیپ پزشکی جنسی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

منبع