بحث درباره رابطه جنسی پیش از ازدواج یکی از موضوعات پرچالش در مطالعات خانواده و ازدواج است. برخی معتقدند بدون تجربه جنسی، ازدواج پرریسک خواهد بود، در حالی که عده‌ای دیگر این تجربه را عامل ایجاد مشکلات و کاهش کیفیت زندگی مشترک می‌دانند. پژوهش‌های بین‌المللی در سال‌های اخیر یافته‌های مهمی را در این زمینه ارائه کرده‌اند. ۱.⁠ ⁠تعداد شرکای جنسی و ریسک طلاقتحلیل‌های آماری نشان می‌دهد افرادی که پیش از ازدواج چند شریک جنسی داشته‌اند، با ریسک بالاتر طلاق و ناپایداری ازدواج مواجه‌اند. در مقابل، کسانی که تنها شریک جنسی پیش از ازدواج‌شان همسر آینده بوده، اثر منفی معناداری تجربه نکرده‌اند. حتی در برخی مطالعات این گروه رضایت زناشویی و صمیمیت عاطفی بیشتری نشان داده‌اند. ۲.⁠ ⁠زمان شروع رابطهکیفیت زندگی مشترک به زمان و شرایط شروع رابطه جنسی هم وابسته است. زوج‌هایی که «خیلی زود» و پیش از شکل‌گیری شناخت و تعهد، رابطه جنسی را آغاز کرده‌اند، در بلندمدت ثبات و کیفیت پایین‌تری داشته‌اند. اما وقتی رابطه جنسی پس از شکل‌گیری اعتماد، شناخت و تصمیم به تعهد آغاز می‌شود حتی اگر پیش از عقد رسمی باشد، کیفیت و پایداری ازدواج بالاتر گزارش شده است. ۳.⁠ ⁠آیا برای رابطه جنسی موفق نیاز به تجربه پیش از ازدواج است؟پرسش کلیدی بسیاری از جوانان این است که: «برای داشتن رابطه جنسی خوب در ازدواج، آیا باید تجربه قبلی داشت؟»تحقیقات پاسخ منفی می‌دهند. آموزش، گفت‌وگو و مشاوره پیش از ازدواج می‌تواند همان کارکرد تجربه را فراهم کند و حتی اثرات مثبت‌تری داشته باشد.یک متاآنالیز بزرگ روی ۱۱۷ مطالعه نشان داد که آموزش‌های رابطه و ازدواج (Marriage and Relationship Education) مهارت‌های ارتباطی و کیفیت زندگی مشترک را به طور معناداری بهبود می‌دهد. مطالعات داخلی در ایران نیز نشان داده‌اند که آموزش مهارت‌های جنسی و گفت‌وگوهای پیش از ازدواج، رضایت جنسی و زناشویی را در سال‌های ابتدایی زندگی مشترک افزایش می‌دهد. ۴.⁠ ⁠عوامل کلیدی در کیفیت زندگی مشترکیافته‌های پژوهشی بارها تأکید کرده‌اند که عوامل بنیادین دیگری همچون گفت‌وگو، احترام متقابل، هم‌سویی ارزشی و تعهد نقش اصلی را در رضایت زناشویی دارند. تجربه جنسی پیش از ازدواج، اگر با بیش از یک شریک باشد یا بدون شناخت و تعهد اتفاق بیفتد، به احتمال زیاد ریسک‌های بیشتری ایجاد می‌کند. اما وقتی تنها شریک جنسی همان همسر آینده باشد، اثر منفی جدی مشاهده نمی‌شود؛ حتی می‌تواند در صورت همراهی با آموزش و گفت‌وگو، رضایت و صمیمیت بیشتری ایجاد کند. جمع‌بندیچند شریک جنسی قبل از ازدواج → ریسک بالاتر طلاق و ناپایداری.شروع خیلی زود بدون شناخت/تعهد → کیفیت پایین‌تر رابطه.تجربه جنسی فقط با همسر آینده → اثر منفی ندارد؛ گاهی اثر مثبت دارد.آموزش و گفت‌وگو → کلید رضایت جنسی و زناشویی، بدون نیاز به تجربه قبلی.با توجه به شرایط فرهنگی ایران، پژوهش‌هایی که دقیقاً سناریوی «رابطه جنسی فقط با همسر آینده پیش از ازدواج» را بررسی کنند محدودند. اما شواهد موجود نشان می‌دهد تمرکز بر آموزش، شناخت و مشاوره پیش از ازدواج می‌تواند جایگزینی امن و اثربخش برای تجربه جنسی پیش از ازدواج باشد و به کیفیت زندگی مشترک کمک کند.   دکتر زهره کشاورز

در انتخاب پارتنر، بسیاری از ما به ویژگی‌هایی مثل علایق مشترک، ظاهر، تحصیلات، یا حتی سبک موسیقی و فیلم محبوب توجه می‌کنیم؛ اما یکی از فاکتورهای حیاتی که اغلب نادیده گرفته می‌شود، کیفیت و نحوه‌ی انجام کارهای روزمره است. این مسئله چیزی نیست که فقط به سبک زندگی مربوط شود؛ بلکه به عمیق‌ترین لایه‌های مسئولیت‌پذیری، احترام متقابل، و سلامت روانی در رابطه بازمی‌گردد.   روتین‌ها مهم هستندواقعیت این است که در بلندمدت، رابطه‌ی شما با شریک‌تان بیشتر بر پایه‌ی زندگی روزمره شکل می‌گیرد تا لحظات رمانتیک یا ماجراجویانه. به بیان ساده‌تر، شما با انتخاب یک پارتنر، دارید تصمیم می‌گیرید با شیوه‌ی او در شستن ظرف‌ها، تا کردن لباس‌ها، مدیریت خرید خانه، و حتی گذاشتن کفش‌ها پشت در زندگی کنید. تصور کنید بعد از یک سفر طولانی به خانه برمی‌گردید و قرار است با هم وسایل را جمع و جور کنید. پارتنرتان لباس‌ها را بدون تا کردن و به‌صورت مچاله در کشو پرت می‌کند. یا وقتی شما مشغول درست کردن غذا هستید، از او می‌خواهید لباس‌ها را در ماشین بیندازد، اما, بدون تفکیک لباس‌های سفید و رنگی همه را با هم می‌شوید. یا برعکس: شاید شما اهمیتی نمی‌دهید اگر ظرف‌ها چند روز در سینک بمانند، اما پارتنرتان نتواند بخوابد مگر اینکه همه‌ی ظرف‌ها شسته شده باشند. منتال لود (Mental Load)؛ بار ذهنی نادیده گرفته‌شدهاین‌ها فقط تفاوت‌های سبک زندگی نیستند؛ بلکه نوعی از منتال لود (Mental Load) یا «بار ذهنی» هستند. باری که معمولا یک نفر در رابطه به دوش می‌کشد، چون دیگری یا نمی‌بیند، یا نمی‌خواهد ببیند. در یکی از ویدیوهای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی، زنی تعریف می‌کرد که همسرش به جای کرم ضدآفتاب ۱۵ دلاری مخصوص بچه‌ها، از مرطوب‌کننده‌ی ۱۲۵ دلاری او استفاده کرده و وقتی با اعتراض مواجه شده، گفته: "همه کرم‌هات شبیه‌همن، اشتباهی شد." و در پاسخ به اینکه چرا روی بسته رو نخوانده، گفته: "نخوندم!" به همین سادگی. اما این «سادگی» در واقع یک نوع عدم مسئولیت‌پذیری است که گاهی در لفافه‌ای از شوخی، نادانی یا حتی بی‌خیالی پیچیده می‌شود، درحالی‌که در واقع یک بازی روانی است.   من کمک می‌کنم، اما نه هر جور که تو بگیخیلی از افراد در رابطه می‌گویند: "من کمک می‌کنم" — اما این کمک نه مسئولانه است، نه باکیفیت، و نه از سر احترام. وقتی به کیفیت پایین کار باعث اعتراض می‌شود، طرف مقابل ناراحت می‌شود و می‌گوید: «هیچ وقت برات کافی نیستم!» بعضی‌ها حتی عمداً کاری را اشتباه انجام می‌دهند تا در آینده دیگر آن کار به آن‌ها سپرده نشود. این رفتارها خسته‌کننده‌اند، انرژی روانی را می‌بلعند و به‌تدریج اعتماد و صمیمیت را در رابطه از بین می‌برند.   این یک خشونت خاموش استهر جا که یکی از طرفین رابطه، عمداً یا ناآگاهانه، از زیر بار مسئولیت شانه خالی می‌کند و تمام فشارهای ذهنی و اجرایی زندگی روزمره را به دوش دیگری می‌اندازد، با نوعی از خشونت خاموش روبه‌رو هستیم. خشونتی که نه فریاد دارد و نه ضرب، اما در سکوت، ذهن و روان را فرسوده می‌کند.   پیشگیری بهتر از درمان استبه‌جای اینکه در آغاز رابطه فقط درباره‌ی رنگ مورد علاقه، مقصد سفر رویاها یا فیلم محبوب صحبت کنیم، لازم است راجع به این مسائل عادی و واقعی حرف بزنیم: چطور کارهای خانه را تقسیم می‌کنیم؟ چقدر به کیفیت انجام کارها اهمیت می‌دهیم؟ آیا حاضریم از اشتباهات یاد بگیریم؟ چقدر مسئولیت‌پذیری در ما نهادینه شده؟ اگر در همان مراحل اولیه‌ی رابطه متوجه شدید که طرف مقابل علاقه‌ای به حرف زدن در این زمینه‌ها ندارد، این یک علامت هشدار است. کسی که حاضر نیست درباره‌ی مسئولیت‌های زندگی روزمره حرف بزند، معمولاً در عمل هم علاقه‌ای به انجام آن‌ها نخواهد داشت.   یادگیری ممکن است، بی‌تفاوتی نههیچ‌کس کامل نیست. همه‌ ما در بعضی چیزها ضعف داریم و می‌توانیم با کمک و راهنمایی، بهتر شویم. اما چیزی که مهم است، تمایل به یادگیری، توجه و تلاش است.اگر کسی به شما می‌گوید بلد نیست، اما تلاش می‌کند یاد بگیرد، این قابل درک و پذیرش است. اما اگر کسی از همان ابتدا خود را کنار می‌کشد یا کیفیت پایین کار را به عنوان «شوخی» یا «بی‌اهمیتی» جلوه می‌دهد، بدانید که این مسئله به‌مرور فرساینده می‌شود. این الگوی شانه خالی کردن از مسئولیت فقط محدود به ظرف شستن یا تا کردن لباس‌ها نیست؛ بلکه مستقیماً وارد بخش صمیمی رابطه، یعنی رابطه‌ی جنسی هم می‌شود. وقتی یکی از طرفین بار ذهنی و عملی روزمره را به دوش می‌کشد، انرژی روانی و جسمی او تحلیل می‌رود و دیگر فضایی برای لذت و نزدیکی باقی نمی‌ماند. از طرف دیگر، بی‌توجهی و بی‌مسئولیتی در کارهای ساده‌ی خانه، پیامی پنهان به شریک می‌فرستد: «نیازها و احساساتت برای من اولویت ندارند.» همین پیام، به‌طور ناخودآگاه به اتاق خواب هم منتقل می‌شود. نتیجه‌اش رابطه‌ای جنسی است که نه بر پایه‌ی اعتماد و احترام، بلکه در بستر خستگی، دلخوری و نارضایتی شکل می‌گیرد. به همین دلیل است که مسئولیت‌پذیری در کارهای روزمره، به‌طور مستقیم کیفیت صمیمیت و رضایت جنسی را تعیین می‌کند.   حرف بزنید. زیاد حرف بزنیداگر هنوز شرایط زندگی مشترک را ندارید، حداقل راجع به این مسائل زیاد حرف بزنید. درباره‌ی سبک زندگی، نوع انجام کارها، کیفیت، انتظارات و مسئولیت‌پذیری. این گفت‌وگوها مهم‌تر از علاقه‌ی مشترک به یک غذای خاص یا موسیقی محبوب‌اند.در واقع همین‌ها هستند که پایه‌های واقعی یک رابطه‌ی سالم و پایدار را می‌سازند.   دکتر زهره کشاورز

گاهی ما مجبوریم از کسی که دوستش داریم دور باشیم؛ شاید به خاطر کار یا سفر، شاید هم فقط برای مدتی کوتاه. پیام‌ها، تماس‌های تصویری، شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌ها می‌توانند ما را نزدیک نگه دارند. اما هیچ‌کدام از این ابزارها نمی‌توانند جای حضور واقعی را بگیرند. تحقیقات نشان می‌دهد که میانجیگری بیش از حد تکنولوژی می‌تواند عشق را به تجربه‌ای «کم‌ارزش» تبدیل کند، در مقایسه با بودن در مکان‌های واقعی مثل خانه. وقتی از فناوری برای ارتباط استفاده می‌کنیم، عشق زنده می‌ماند، اما تجربه‌ای کامل و رضایت‌بخش ایجاد نمی‌شود مگر اینکه واقعاً کنار هم باشیم. مغز و بدن انسان طوری طراحی شده‌اند که به تماس ملموس و نزدیکی فیزیکی پاسخ مثبت می‌دهند. فناوری به ما کمک می‌کند فاصله‌ها را پر کنیم و احساس تنهایی را کاهش دهیم، اما نباید جایگزین بودن واقعی شود. یک رابطه دیجیتال هرچقدر هم صمیمی باشد، هیچ‌وقت جای تجربه مشترک در مکان‌های واقعی را نمی‌گیرد. بودن در کنار هم، لمس کردن، خندیدن با هم، حتی سکوت کردن در یک اتاق مشترک، بخش مهمی از عشق است که هیچ صفحه نمایش و تماس ویدیویی‌ای نمی‌تواند جایگزین آن شود. ما موجوداتی اجتماعی و جسمانی هستیم؛ نیاز داریم کسی را واقعی ببینیم، لمس کنیم و حضور او را حس کنیم. فناوری می‌تواند پل باشد، راهی برای حفظ ارتباط و نگه داشتن امید، اما اصل عشق در همین حضور واقعی است. در همان لحظاتی که کنار هم هستیم، در مکان‌هایی که با هم زندگی می‌کنیم.   دکتر زهره کشاورزمنبع

خیانت در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از روابط زناشویی رخ می‌دهد. وقتی افراد متأهل وارد رابطه خارج از ازدواج می‌شوند، بیشتر با دوستان صمیمی خود این کار را می‌کنند. مردان بیشتر از زنان تمایل دارند با افراد ناشناس خیانت کنند یا حتی برای این کار هزینه کنند. مطالعات زیادی بررسی کرده‌اند که چه تعداد از افراد متأهل خیانت می‌کنند. نتایج کمی متفاوت است، اما بهترین برآوردها نشان می‌دهد از هر ۴ تا ۵ همسر، یک نفر در طول رابطه خود دچار خیانت می‌شود.با این حال، تحقیقات کمی به این موضوع پرداخته‌اند که این خیانت با چه کسانی اتفاق می‌افتد: دوستان، آشنایان یا غریبه‌ها؟ پژوهشی که اخیراً در مجله روان‌شناسی خانواده منتشر شده، پاسخی به این پرسش‌ها داده است. این تحقیق بر اساس داده‌های "نظرسنجی اجتماعی عمومی" آمریکا بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶ و با مشارکت بیش از ۱۳ هزار نفر انجام شده است. افرادی که در دوران تأهل رابطه خارج از ازدواج داشته‌اند، باید مشخص می‌کردند این رابطه با چه کسی بوده است. گزینه‌ها شامل:۱. دوست صمیمی۲. همسایه، همکار یا آشنای قدیمی۳. قرار یا آشنایی گذرا۴. رابطه در ازای پول۵. سایر نتایج نشان داد: ۵۳/۵٪ با دوست صمیمی ۲۹/۴٪ با همسایه، همکار یا آشنا ۲۱٪ با قرار یا رابطه گذرا ۷/۹٪ رابطه در ازای پول حدود ۸٪ هم گزینه‌ی "سایر" را انتخاب کردند. این آمار بیشتر از ۱۰۰٪ است چون برخی افراد بیش از یک گزینه را انتخاب کرده بودند.   تفاوت زنان و مردان در نوع خیانت زنان و مردان تقریباً به یک اندازه با افراد آشنا (دوست یا همکار) خیانت می‌کنند. اما مردان بیشتر از زنان به سراغ افراد ناشناس یا روابط پولی می‌روند: ۲۴/۳٪ از مردان با افراد گذرا رابطه داشتند، این عدد برای زنان ۱۵/۵٪ بود. ۷/۲٪ از مردان رابطه پولی داشتند، در حالی که در زنان این عدد فقط ۱/۳٪ بود. این یافته‌ها نشان می‌دهد مردان تمایل بیشتری به روابط جنسی موقتی و فرصت‌طلبانه دارند (مثلاً در سفر یا مأموریت کاری). جمع‌بندی باید توجه داشت این پژوهش بین خیانت و روابط باز توافقی (open marriage) تفاوتی قائل نشده است. با این حال، چون میزان خیانت بسیار بالاتر از روابط باز است (۲۰ تا ۲۵٪ در مقابل کمتر از ۵٪)، نتایج بیشتر منعکس‌کننده خیانت است. در مجموع، افراد متأهل معمولاً با کسانی خیانت می‌کنند که از قبل آن‌ها را می‌شناسند. این می‌تواند به دلیل دسترسی و فرصت بیشتر باشد، یا به این دلیل که افراد در پی چیزی فراتر از رابطه جنسی هستند؛ یعنی صمیمیت و ارتباط عاطفی، که این موارد اغلب در بستر دوستی موجود، راحت‌تر شکل می‌گیرد.   دکتر زهره کشاورزمنبع

وقتی مردی مسن وارد رابطه‌ای صمیمی با زنی جوان‌تر می‌شود، معمولاً تعجب نمی‌کنیم. این نوع روابط در فرهنگ ما رایج و پذیرفته شده است. اما روابطی که در آن زن به‌طور محسوسی از مرد بزرگ‌تر است، هنوز برای بسیاری عجیب به نظر می‌رسد. در مواجهه با چنین روابطی، اغلب زن را صرفاً به‌عنوان موضوع خیال‌پردازی جنسی مرد تلقی می‌کنیم، اما پژوهش تازه‌ای که در نشریه Journal of Sex Research منتشر شده، این نگاه را به چالش می‌کشد. در این مطالعه از زنانی که با مردان جوان‌تر از خود رابطه داشتند، درباره تجربه‌ها و انگیزه‌هایشان پرسیده شد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که نه‌تنها این روابط می‌توانند برخی هنجارهای اجتماعی و جنسیتی را بشکنند، بلکه بسیاری از زنان، رضایت و لذت جنسی بالایی را تجربه کرده‌اند. شرح پژوهش:در این مطالعه، با ۵۵ زن بین ۳۰ تا ۶۰ سال که با مردان جوان‌تر رابطه داشتند، مصاحبه شد. این روابط به‌عنوان روابط "هیپوگاموس سنی" (روابطی که در آن زن از مرد بزرگ‌تر است) تعریف شده‌اند. شرط اصلی شرکت در پژوهش این بود که زن باید با مردی حداقل ۵ سال کوچک‌تر از خود رابطه داشته باشد. مدت‌زمان رابطه اهمیتی نداشت؛ چه رابطه‌ای عاشقانه و پایدار، و چه روابط کوتاه‌مدت یا صرفاً جنسی. یافته‌ها به این شکل بود: ۱ ـ کشش جنسی زنان به مردان جوان بسیاری از زنان شرکت‌کننده اظهار داشتند که از نظر جنسی بیشتر جذب مردان جوان می‌شوند، زیرا آن‌ها توان بیشتری در روابط جنسی دارند. شرکت‌کنندگان گفتند که مردان جوان نسبت به مردان هم‌سن یا بزرگ‌تر، میل جنسی بیشتری دارند، مدت طولانی‌تری در رابطه جنسی می‌مانند، یا سریع‌تر برای رابطه جنسی بعدی آماده می‌شوند و به‌طور کلی نعوظ‌های پایدارتری دارند. ۲ ـ احساس آزادی در ابراز میل و ابتکار جنسی بسیاری از زنان گفتند رابطه با مردان جوان‌تر به آن‌ها این امکان را داده که از نقش‌های سنتی و محدودکننده جنسیتی فاصله بگیرند. در روابط سنتی، معمولاً انتظار می‌رود که مرد باتجربه‌تر باشد و زن نقش منفعل‌تری ایفا کند. اما در این روابط، زنان توانسته‌اند نقش فعال‌تر و جسورانه‌تری داشته باشند و این ویژگی از سوی شریک‌های جوان آن‌ها نیز تحسین شده است. برخی زنان گفتند که در این سن و سال، کمتر نگران استانداردهای سختگیرانه زیبایی هستند و نسبت به بدن خود احساس راحتی بیشتری دارند، که این موضوع باعث افزایش اعتماد به نفس جنسی آن‌ها شده است. ۳ ـ تمرکز بیشتر روی لذت شخصی زن شرکت‌کنندگان گفتند مردان جوان‌تر، انگیزه بیشتری برای ارضای شریک خود دارند و رضایت زن را بر رضایت خود مقدم می‌دانند. آن‌ها معتقد بودند مردان جوان به‌دلیل توان جسمی بیشتر، ذهن بازتر نسبت به رابطه جنسی، و قابلیت بیشتر تکرار رابطه، به نیازهای جنسی زنان بهتر پاسخ می‌دهند. در حالی که مردان هم‌سن یا مسن‌تر بیشتر نگران عملکرد خود و ارضای شخصی‌شان هستند. به طور کلی زنانی که با مردان جوان‌تر وارد رابطه می‌شوند، ساختارهای سنتی در روابط جنسی را زیر پا می‌گذارند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که این زنان در بیان نیازهای جنسی خود راحت‌تر هستند و اغلب سطح بالاتری از رضایت و لذت جنسی را تجربه می‌کنند. البته باید توجه داشت که اغلب شرکت‌کنندگان این پژوهش، زنانی سفیدپوست و دارای تحصیلات بالا بودند. برای درک بهتر و جامع‌تر، تحقیقات باید روی نمونه‌های متنوع‌تر از نظر نژاد، طبقه اجتماعی و فرهنگی انجام شود.   دکتر زهره کشاورز منبع

چشم‌ها همواره یکی از عناصر اصلی در برقراری ارتباط عاطفی و عاشقانه بوده‌اند. از دیرباز، آن‌ها به‌عنوان «پنجره‌ی روح» توصیف شده‌اند و در فرهنگ‌ها و متون مختلف، نقش آن‌ها در ابراز احساسات مورد تأکید قرار گرفته است. در روابط عاشقانه، تماس چشمی می‌تواند مفهومی بسیار عمیق‌تر از کلمات داشته باشد و گاهی تنها یک نگاه کافی‌ست تا احساساتی عمیق‌تر از هزاران جمله منتقل شود. تحقیقات روان‌شناختی نشان می‌دهد که نگاه‌های طولانی و مکرر به چهره‌ی شریک عاطفی یکی از نشانه‌های بارز عشق است. بر خلاف میل جنسی که معمولاً با تمرکز بر بدن طرف مقابل همراه است، عشق بیشتر از طریق توجه به صورت و به‌ویژه چشم‌ها ابراز می‌شود. تماس چشمی در این زمینه نقش کلیدی در انتقال احساس تعلق، اعتماد و صمیمیت دارد. با این حال، یکی از رفتارهای رایج در رابطه جنسی، بستن چشم‌هاست. بسیاری از افراد هنگام رابطه، به‌صورت خودآگاه یا ناخودآگاه، چشم‌های خود را می‌بندند. این موضوع، در ظاهر، با نقش مهم چشم‌ها در روابط عاشقانه تناقض دارد. اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که بستن چشم‌ها در این موقعیت دلایل روانی و عاطفی خاص خود را دارد. یکی از دلایل اصلی بستن چشم‌ها در حین رابطه، تمرکز بر احساسات فیزیکی و رهایی از عوامل بیرونی است. هنگام بستن چشم، توجه فرد از محرک‌های بینایی کاسته می‌شود و تمرکز بیشتری بر لذت بدنی و صداها حاصل می‌گردد. از سوی دیگر، برای برخی افراد، نگاه مداوم ممکن است موجب اضطراب، خجالت یا حتی احساس آسیب‌پذیری شود. در این شرایط، بستن چشم به‌نوعی سپر روانی تبدیل می‌شود. نور محیط نیز تأثیر زیادی بر تجربه‌ی جنسی دارد. هرچند تحقیقات نشان داده‌اند که قرار گرفتن در معرض نور می‌تواند سطح تستوسترون را افزایش داده و لذت جنسی را بیشتر کند، اما بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند رابطه در نور کم یا تاریکی کامل انجام شود. این ترجیح ممکن است به دلیل عوامل روانی مانند کم‌رویی، نارضایتی از ظاهر بدن یا احساس امنیت بیشتر در تاریکی باشد. همچنین، استفاده از چشم‌بند در رابطه جنسی یکی دیگر از رفتارهایی است که نقش چشم را در تعامل جنسی محدود می‌کند، اما هم‌زمان می‌تواند شدت هیجان را افزایش دهد. بستن چشم با چشم‌بند موجب تقویت سایر حواس می‌شود، عنصر غافل‌گیری را به تجربه اضافه می‌کند، و نوعی اعتماد و تسلیم نسبت به شریک جنسی ایجاد می‌نماید. این تجربه برای بسیاری از افراد تحریک‌آمیز و لذت‌بخش تلقی می‌شود. با وجود آن‌که چشم‌ها در انتقال عشق و احساسات نقشی اساسی دارند، رابطه جنسی با چشم‌های بسته نیز می‌تواند تجربه‌ای بسیار عمیق و شخصی باشد. افراد بسیاری ترجیح می‌دهند در آغاز رابطه چشمان خود را باز نگه دارند تا ارتباط چشمی برقرار شود و نوعی صمیمیت ایجاد گردد. اما در ادامه و نزدیک به اوج لذت جنسی، بستن چشم‌ها حالتی طبیعی و کمک‌کننده برای تمرکز بر احساسات درونی می‌شود. در نهایت، می‌توان گفت که نقش چشم‌ها در عشق و رابطه جنسی، پیچیده و چندوجهی است. گاه باز بودن آن‌ها به برقراری ارتباط عاطفی کمک می‌کند و گاه بسته بودنشان، تجربه‌ای احساسی و فیزیکی عمیق‌تر را ممکن می‌سازد. به همین دلیل است که حتی در اتاق‌هایی با آینه یا نور مناسب، بسیاری از افراد همچنان گاه چشم‌های خود را می‌بندند تا در جهانی درونی‌تر، لذت و صمیمیت را تجربه کنند.   دکتر زهره کشاورزمنبع

با وجود اینکه دوستی میان زنان و مردان در چند دهه اخیر رایج‌تر شده است، پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که اغلب مردم همچنان به این نوع روابط با تردید نگاه می‌کنند و این تردیدها بی‌دلیل هم نیستند. برای مثال، تحقیقات نشان داد که ۶۴٪ مردان و ۴۴٪ زنان اعلام کرده‌اند که دوستی‌شان با فردی از جنس مخالف به رابطه‌ای جنسی ختم شده است. با این حال، با افزایش فرصت‌های تعامل زنان و مردان در محیط‌های کاری و اجتماعی، به طور طبیعی احتمال شکل‌گیری روابط دوستانه بین آن‌ها بیشتر شده است. این روابط معمولاً مشکل‌ساز نمی‌شوند مگر اینکه یکی از طرفین یا هر دو، در یک رابطه عاطفی اختصاصی با فردی دیگر باشند. اگر این دوستی‌ها به درستی مدیریت نشوند، می‌توانند به تهدیدی جدی برای رابطه عاطفی اصلی تبدیل شوند. تعریف رابطه عاطفی اختصاصی چیست؟ رابطه‌ای عاطفی و اختصاصی تنها به رابطه جنسی محدود نمی‌شود؛ بلکه پیوندی احساسی و عمیق است که بر پایه‌ی اعتماد و آسیب‌پذیری متقابل شکل می‌گیرد. ساختن چنین پیوندی به این معناست که به طرف مقابل حس امنیت، عشق و اهمیت بدهید. به شکلی که این رابطه را بالاتر از دیگر روابط قرار دهید. این پیوند الزاما به معنی خیانت جنسی نیست. حتی شکل‌گیری پیوندی صمیمی با فردی دیگر که باعث تضعیف اعتماد موجود در رابطه اصلی شود، می‌تواند به همان اندازه آسیب‌زا باشد. به همین دلیل است که امروزه خیانت فقط به نوع فیزیکی محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند احساسی، یا ترکیبی از هر دو باشد.   وقتی دوست جنس مخالف از حد خود فراتر می‌رود معمولاً دیده می‌شود که دوست جنس مخالف نسبت به رابطه عاطفی حسادت کرده یا رفتارهایی از خود نشان می‌دهد که برای آن رابطه بی‌احترامی تلقی می‌شود. مثلاً وقتی فردی مثل «پریسا» از دوست مرد خود، که در یک رابطه عاطفی با فردی دیگر است، می‌خواهد آخر هفته با پدرش گلف بازی کند، یا در غیاب شریک عاطفی مرد، او را به نوشیدنی دونفره دعوت می‌کند، یا با او شوخی‌های جنسی دارد، این‌ها همه نمونه‌هایی از عبور از مرزهای معمول دوستی هستند.   اشتباه نکنید: اعتراض شریک زندگی‌تان لزوماً به معنای «حسادت» نیست اگر شریک عاطفی‌تان به دوستی شما با جنس مخالف اعتراض دارد، فکر نکنید نکنید که از روی حسادت یا ناامنی است. افرادی با عزت‌نفس بالا معمولاً روابط بی‌حساب و کتاب با جنس مخالف را نمی‌پذیرند. این نشانه‌ای از هوش هیجانی بالای آن‌هاست. بنابراین، مسئله به احتمال زیاد از نحوه مدیریت دوستی شما یا طرف مقابلتان با جنس مخالف نشأت می‌گیرد، نه از ناامنی شریک زندگی‌تان.   راهکارهایی برای جلوگیری از آسیب‌رسانی دوستی با جنس مخالف به رابطه عاطفی: ۱. هرگز دوست جنس مخالف را بر رابطه عاطفی‌ات مقدم ندان.گفتن اینکه "اگر با دوستی‌ام مشکل داری، ازت جدا می‌شوم" دقیقاً مثل سو استفاده عاطفی‌ است و اعتماد را نابود می‌کند.   ۲. هیچ چیز را از شریک زندگی‌ات پنهان نکن.دروغ نگفتن تنها کافی نیست؛ پنهان‌کاری هم نوعی فریب محسوب می‌شود. اگر سفر آخر هفته‌ای با دوست جنس مخالف می‌روی و این موضوع را به شریک‌ات نمی‌گویی، عملاً پیوندتان را تهدید می‌کنی.   ۳. شریک زندگی‌ات را مجبور نکن که با دوست جنس مخالف‌ات صمیمی شود.حق انتخاب با اوست. اگر تمایلی ندارد، نباید مجبورش کنی.   ۴. رفتارهای صمیمانه نشان نده.لمس‌های صمیمی، شوخی‌های جنسی، یا رفتارهایی که نشان از کشش جنسی دارد؛ نوعی بی‌احترامی و تحقیر شریک عاطفی‌ات است.   ۵. وارد دوستی‌های مشکوک نشو.اگر مثلاً یک مرد ۶۰ ساله هستی که مدام با یک زن مجرد ۳۰ ساله وقت می‌گذرانی و با او پیام می‌دهی، احتمال بسیار زیادی وجود دارد که شریک زندگی‌ات این را توهین‌آمیز بداند.   ۶. شریک‌ات را "حسود" یا "دیوانه" خطاب نکن.اگر شریک‌ات احساس تهدید می‌کند، پس تهدیدی وجود دارد. این مشکل را با هم حل کنید. اگر رابطه‌تان برایت مهم است، باید از آن محافظت کنی. حتی اگر به قیمت محدود شدن آزادی‌ات تمام شود. اگر حاضر به چنین فداکاری نیستی، شاید هنوز آمادگی یک رابطه جدی را نداری.   دکتر زهره کشاورزمنبع

ما از کودکی آموخته‌ایم که ازدواج «تا پایان عمر» بهترین انتخاب برای همه است. اما واقعیت این است که این مدل برای بسیاری از افراد قابل اجرا نیست. حتی برای کسانی که به آن دست می‌یابند نیز همیشه خوشبختی به همراه ندارد. چرا چنین است؟ آیا گزینه‌های دیگری وجود دارد که بتواند ما را به زندگی شادتر و رضایت‌بخش‌تر برساند؟ عشق یا وابستگی؟تحقیقات نشان می‌دهد که مکانیزم‌های عصبی عشق رمانتیک، مشابه عملکرد مغز در زمان اعتیاد به مواد مخدر است. این مکانیزم‌ها باعث می‌شوند که هنگام دوری از شریک عاطفی، به‌طور مداوم به او فکر کنیم و دلتنگی عمیقی را تجربه کنیم. شباهت نوع عشق ورزیدن و روابط انسان با موش‌های دشتیمحققان معتقدند مغز انسان و موش‌های دشتی برای مدیریت چندین استراتژی جفت‌گیری تکامل یافته است.این گونه از موش‌ها نیز، مشابه انسان‌ها، در طول رابطه جنسی پیوندهای عاطفی قوی و اغلب مادام‌العمر ایجاد می‌کنند. ۳ استراتژی جفت‌گیری دانشمندان ۳ استراتژی جفت‌گیری در موش‌های دشتی شناسایی کرده‌اند که در انسان‌ها نیز دیده می‌شود: سرگردان‌ها: حدود ۳۵ درصد از افراد بدون شریک زندگی هستند.ساکنان: بیش از ۶۰ درصد از افراد ازدواج کرده یا در یک رابطه پایدار زندگی می‌کنند، اما همیشه از نظر جنسی وفادار نیستند.گردشگرها: افرادی که روابط جنسی خارج از رابطه اصلی خود را تجربه می‌کنند یا به‌طور دوره‌ای شریک خود را تغییر می‌دهند. چگونه سبک زندگی مناسب خود را پیدا کنیم؟ برای داشتن رابطه‌ای که واقعاً با ما سازگار باشد، باید باورهای کلیشه‌ای درباره «بهترین» یا «سالم‌ترین» نوع رابطه را کنار بگذاریم و خودمان را با صداقت بررسی کنیم: ساکنان: اگر تک‌همسری و زندگی مشترک طولانی‌مدت برای شما معنادار است، در این گروه قرار می‌گیرید. گردشگرها: اگر به روابط متعدد یا تنوع در شریک عاطفی علاقه دارید، احتمالاً در این دسته قرار می‌گیرید. سرگردان‌ها: اگر تعهد برای شما محدودکننده است، ممکن است در این گروه باشید. آیا استراتژی جفت‌گیری قابل تغییر است؟استراتژی جفت‌گیری ما ترکیبی از ویژگی‌های ذاتی و تجربیات اولیه زندگی است. با این حال، با تغییر شرایط و اولویت‌های زندگی، نیازها و ترجیحات ما نیز ممکن است تغییر کنند. شناخت انواع روابطهیچ‌یک از این استراتژی‌ها به‌تنهایی درست یا غلط نیستند. انسان‌ها در طول تاریخ با هر سه سبک جفت‌گیری، موفق به تشکیل خانواده‌های پایدار و پرورش فرزند شده‌اند. اما نکته مهم این است قبل از ازدواج و ساختن رابطه پایدار، سبک خودتان را بشناسید تا از به وجود آمدن روابط موازی یا فرازناشویی پیشگیری شود. برای خودشناسی بهتر و عمیق‌تر، می‌توانید به مشاور مراجعه کنید.   دکتر زهره کشاورزمنبع

شاید باورش سخت باشد اما تروماهای دوران کودکی می‌توانند در روابط بزرگسالی هم ظاهر شوند. این آسیب‌‌ها باعث بروز واکنش‌هایی شبیه به رفتارهای کودکانه می‌شود که از اعتماد و صمیمیت رابطه می‌کاهد. در زمان مشاجره، زوج‌ها ممکن است از کلمات و رفتارهایی استفاده کنند که مشابه واکنش‌های کودکانه است. مانند تهدید به ترک رابطه یا انتقادهای شدید. این کارها می‌توانند به‌جای حل مشکل، تنها آن را تشدید کرده و آسیب‌های عاطفی بیشتری به بار آورد. چگونه می‌توان از این بازگشت‌های احساسی جلوگیری کرد؟اولین گام در جلوگیری از این رفتار‌ها، شناسایی محرک‌ها و عوامل تحریک‌کننده است. این ممکن است شامل شناسایی کلمات، لحن صدا یا حالات بدن باشد. برای مدیریت بهتر این واکنش‌ها، مراحل زیر پیشنهاد می‌شود: مرحله ۱: شناسایی محرک‌هازوج‌ها باید به یکدیگر کمک کنند تا کلمات، جملات یا حالاتی که موجب بازگشت به حالت کودکانه می‌شود را شناسایی کنند. برای مثال:«وقتی بالای سرم می‌ایستی و با لحنی تند حرف می‌زنی، احساس می‌کنم در گوشه‌ای گیر افتاده‌ام و در خطرم. می‌خواهم فرار کنم، اما احساس می‌کنم فلج شده‌ام.» مرحله ۲: توجه به واکنش‌های بدنیدر این مرحله، توجه به واکنش‌های بدنی هنگام خشم یا ناراحتی، بسیار مهم است. این احساسات می‌تواند به شما هشدار دهد که در حال بازگشت به حالت کودکانه هستید. برای مثال:«احساس می‌کنم گلویم تنگ شده. انگار می‌خواهم فریاد بزنم، اما هیچ صدایی بیرون نمی‌آید.» مرحله ۳: بازپس‌گیری گذشته خودممکن است احساس کنید که به سنین گذشته برگشته‌اید. برای مثال:«احساس می‌کنم با مادرم در حال بحث هستم و هیچ‌وقت نمی‌توانم نظر خود را بیان کنم. احساس درماندگی می‌کنم.» مرحله ۴: تمرین حمایت متقابلهنگامی که یکی از طرفین به تروماهای کودکی بازمی‌گردد، حمایت از او ضروری است. باید به یکدیگر یادآوری کنید که در امنیت هستید و هیچ تهدیدی وجود ندارد. این مراحل می‌تواند به زوج‌ها کمک کند تا از تکرار آسیب‌های عاطفی جلوگیری کنند و روابط سالم‌تری بسازند. ممکن است در ابتدا با چالش‌هایی روبه‌رو شوند، اما با تمرین مداوم، می‌توانند احساسات خود و شریکشان را بهتر درک و مدیریت کنند. در نهایت، داشتن همدلی و حمایت متقابل در هنگام یادآوری آسیب‌های گذشته، بسیار مهم استتروماهای دوران کودکی می‌توانند تأثیرات عمیقی بر روابط بزرگسالی بگذارند، اما با آگاهی و تلاش مشترک، می‌توان این چالش‌ها را مدیریت کرد و به روابطی صمیمی و سالم دست یافت.   دکتر زهره کشاورزمنبع

خیانت یکی از چالش‌های قدیمی در روابط بلندمدت است. تخمین‌ها نشان می‌دهد که بین ۲۰ تا ۲۵ درصد از زوج‌های متأهل و حدود ۷۵ درصد از مردان و ۶۸ درصد از زنان در روابط عاشقانه غیرمتأهل، تجربه خیانت داشته‌اند. با این حال، به دلیل تمایل افراد به پنهان‌کاری و ابهام در تعریف خیانت، آمار دقیق، مشخص نیست. در ادامه، پنج عاملی که می‌توانند احتمال خیانت را افزایش دهند، بررسی می‌کنیم: ۱- عدم تعهد و جدایی اخلاقی حتی افرادی که معتقدند خیانت اشتباه است، ممکن است به آن دست بزنند.یک مطالعه در سال ۲۰۲۳ توسط محققان اتریشی نشان داد افرادی که در معیارهای «جدایی اخلاقی» امتیاز بالاتری کسب کرده‌اند، بیشتر احتمال دارد که خیانت کنند. جدایی اخلاقی یک مکانیسم روان‌شناختی است. در این حالت، فرد اعمالی را انجام‌ می‌دهد که با اصول اخلاقی یا ارزش‌های درونی او تناقض دارد؛ بدون اینکه احساس گناه یا ناراحتی کند. به عبارت دیگر، فرد به‌طور موقت یا دائم می‌تواند قطب‌نمای اخلاقی خود را نادیده بگیرد تا رفتارهایی که خلاف باورهای اوست، توجیه شوند. این افراد نه‌تنها احتمال خیانت بیشتری دارند، بلکه همواره بدگمان هستند که شریکشان نیز ممکن است به آن‌ها خیانت کند. این موضوع به پدیده‌ای روان‌شناختی به نام پروجکشن (Projection) مرتبط است، حالتی که فرد رفتارها یا افکار خود را به دیگران نسبت می‌دهد. چطور این موضوع را ارزیابی کنیم؟این‌ها سوالاتی هستند که برای سنجش سطح جدایی اخلاقی طراحی شده‌اند. به عنوان مثال:- آیا فرد می‌تواند رفتارهای اشتباه را توجیه کند؟- آیا به راحتی می‌تواند احساس گناه را نادیده بگیرد؟- آیا رفتار خود را در مقایسه با رفتار بدتر دیگران توجیه می‌کند؟ پاسخ مثبت به این سوالات می‌تواند نشان‌دهنده‌ی احتمال بیشتر خیانت باشد. ۲- سابقه خیانت در گذشتهتحقیقات نشان می‌دهد افرادی که در گذشته خیانت کرده‌اند، احتمال بیشتری برای تکرار آن در آینده دارند. این امر می‌تواند به دلیل عادت‌های رفتاری یا نگرش‌های شکل‌گرفته باشد. ۳- اختلالات شخصی برخی اختلالات شخصیتی، مانند خودشیفتگی یا اختلال شخصیت ضد اجتماعی، می‌توانند خطر خیانت را افزایش دهند. این افراد ممکن است کمتر به تعهدات خود پایبند باشند یا همدلی کمتری نسبت به شریک زندگی خود نشان دهند. ۴- نارضایتی از رابطهافرادی که از رابطه فعلی خود ناراضی هستند، ممکن است به دنبال رضایت در جای دیگری باشند. این نارضایتی می‌تواند به دلایلی مانند کمبود ارتباط مؤثر، عدم رضایت جنسی یا اختلافات مکرر باشد. ۵- فرصت‌های مکرر برای خیانتداشتن فرصت‌های متعدد برای خیانت، مانند سفرهای کاری مکرر یا حضور در محیط‌هایی که نظارت کمتری وجود دارد، می‌تواند احتمال خیانت را افزایش دهد. در این شرایط، وسوسه‌ها بیشتر و موانع کمتر هستند.   دکتر زهره کشاورزمنبع

با افزایش سن، تغییرات زیادی در تجربه جنسی مردان ایجاد می‌شود. برخلاف باور عموم، رابطه جنسی در دوران سالمندی، همچنان می‌تواند لذت‌بخش و سالم باقی بماند. مردان می‌توانند تا دهه ۸۰ یا بیشتر، رابطه جنسی داشته باشند. این موضوع، برای سلامت جسمی و اعتماد به نفس آن‌ها مفید است. با این حال، افزایش سن با تغییراتی همراه است که باید به آن‌ها توجه کرد. تغییرات مرتبط با سن در رابطه جنسی: کاهش میل جنسی مشکلات نعوظ دیر انزالی یا زود انزالی ناراحتی یا درد در حین رابطه جنسی تغییرات بدن و اندام‌ تناسلی کاهش استقامت یا انرژی افسردگی یا استرس کاهش باروری خستگی تغییرات میل جنسی مشکلات سلامتی که می‌توانند بر توانایی جنسی تأثیر بگذارند: بیماری‌های مزمن، داروها و تغییرات جسمی می‌توانند تأثیرات زیادی بر عملکرد جنسی داشته باشند. به عنوان مثال: داروهای فشار خون، ضدافسردگی‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها یا داروهای کاهش‌دهنده اسید معده می‌توانند بر عملکرد جنسی اثر بگذارند. بیماری‌های قلبی، دیابت و مشکلات پروستات ممکن است بر قدرت جنسی تأثیر منفی بگذارند. با این حال، این تغییرات نباید به پایان تجربه جنسی منجر شوند. روش‌های مختلفی برای ایجاد صمیمیت وجود دارد. در صورت لزوم، با پزشک متخصص سلامت جنسی مشورت کنید. پزشک ممکن است داروها را تغییر دهد یا درمان‌های جایگزین را توصیه کند. آرتریت اگر دچار آرتریت هستید، پوزیشن جنسی مناسب خود را پیدا کنید. همچنین استفاده از گرما قبل یا بعد از رابطه جنسی می‌تواند برای کاهش درد مفاصل، مفید باشد. بیماری قلبی پس از تشخیص بیماری قلبی، مهم است که با پزشک خود، در مورد چگونگی انجام فعالیت‌های جنسی صحبت کنید. مسائل عاطفی احساسات در هر سنی تأثیر زیادی بر رابطه جنسی دارند. با افزایش سن، ممکن است شما نگرانی کمتری در مورد بارداری داشته باشید و زمان بیشتری از رابطه جنسی لذت ببرید. بسیاری از زوج‌های مسن گزارش می‌دهند که زندگی جنسی آن‌ها اکنون در بهترین حالت خود است. با این حال، گاهی مسائل دیگر مانند شرایط سلامتی، مشکلات مالی یا تغییرات سبک زندگی می‌توانند استرس ایجاد کنند. در صورت بروز افسردگی یا نگرانی‌های عاطفی، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. نکاتی برای حفظ زندگی جنسی سالم در سنین بالا با شریک زندگی خود صحبت کنید: گفتگو درباره نیازها، خواسته‌ها و نگرانی‌هایتان، بسیار مهم است. این گفت‌وگوها ممکن است ابتدا سخت باشد، اما در نهایت به افزایش صمیمیت شما کمک می‌کند. در صورت لزوم، می‌توانید از درمانگر کمک بگیرید. با پزشک خود مشورت کنید: اگر مشکلات نعوظ یا کاهش میل جنسی دارید، مهم است که این مسائل را با پزشک خود در میان بگذارید. زمان‌های جدید را امتحان کنید: برای افزایش رضایت جنسی، می‌توانید زمان‌های جدیدی مانند صبح‌ها را امتحان کنید. زمانی که احساس انرژی بیشتری دارید. تعریف خود از رابطه جنسی را گسترش دهید: رابطه جنسی تنها به مقاربت محدود نمی‌شود. نوازش، لمس، بوسیدن و در آغوش گرفتن نیز می‌تواند رضایت‌بخش باشد. شوخ‌طبعی را حفظ کنید: شوخی کردن در مورد مشکلات جنسی می‌تواند استرس و نگرانی‌ها را کاهش دهد و تجربه‌ای مثبت‌تر ایجاد کند. رمانتیک بودن را تقویت کنید: زمان‌هایی را برای برقراری رابطه رمانتیک (نه صرفا رابطه جنسی)، اختصاص دهید. رابطه جنسی در سنین بالا می‌تواند همچنان سالم و رضایت‌بخش باشد. مهم‌ترین نکته این است که با پذیرش تغییرات جسمی و عاطفی، ارتباطی صمیمی و صادقانه را با شریک زندگی خود حفظ کنید.   دکتر زهره کشاورزمنبع

ذهن ما جدایی‌ را مشابه غم مرگ و سوگواری پردازش می‌کند. سرکوب احساسات، روند بهبودی را طولانی می‌کند. برای مدیریت آشفتگی احساسی پس از جدایی، ضروری است که با خود مهربان و دلسوز باشید. احساسات ناپایدار و متناقض پس از جدایی (از آرامش تا دلتنگی شدید) طبیعی و لازمه‌ی بهبودی هستند. جدایی نه تنها از دست دادن یک فرد، بلکه از دست دادن آینده‌ی مشترک و امنیت عاطفی است. ابراز تمام احساسات، حتی خشم و غم، ضروری است. ابزارهایی مانند تمرین‌های ذهن‌آگاهی و خودآگاهی در این مسیر کمک‌کننده‌اند. از دست دادن رابطه می‌تواند مراحل مشابه سوگواری مانند انکار، خشم، چانه‌زنی، افسردگی و پذیرش را فعال کند. هر مرحله، احساس خاص خود را دارد، و جابجایی بین این مراحل کاملاً طبیعی است. این آشفتگی احساسی نشانه ضعف یا عدم توانایی در “فراموشی” نیست، بلکه مغز در تلاش است تا این فقدان را پردازش کند. جدایی فقط از دست دادن یک فرد نیست؛ بلکه شامل از دست دادن آینده مشترک، عادت‌های روزمره و امنیت عاطفی است که با او داشته‌اید. در هنگام جدایی، یکی از توصیه‌های اصلی این است که اجازه دهید احساسات خود را به طور کامل تجربه کنید. بسیاری افراد برای کاهش درد، سعی می‌کنند احساساتشان را سرکوب کنند؛ اما این کار روند بهبودی را طولانی‌تر می‌کند. هر احساسی که تجربه می‌کنید (از خشم و غم تا آرامش و سردرگمی) نقش مهمی در بهبود شما دارد و به شما اطلاعاتی درباره دنیای درونی‌تان می‌دهد. راهکارهایی مانند ذهن‌آگاهی و نوشتن، می‌تواند کمک کند تا احساسات را بدون غرق شدن در آن‌ها مدیریت کنید. مهربان بودن با خود در این فرایند ضروری است، چرا که نمودار این فرایند خطی نیست و نیاز به صبر دارد.   دکتر زهره کشاورزمنبع