بسیاری از کودکانی که تحت آزار جنسی قرار گرفته‌اند، هرگز از آن حرف نمی‌زنند. علائم سوء استفاده جنسی در کودکان شامل تغییرات عاطفی، رفتاری و علائم فیزیکی است. افرادی که از کودکان سوء استفاده جنسی می‌کنند؛ اغلب اعضای خانواده یا کسانی هستند که شما و فرزندتان او را به خوبی می‌شناسید.

کودکان به شیوه‌های مختلف به آزار جنسی واکنش نشان می‌دهند. نحوه واکنش کودکان به سن، تعداد و شدت آزار، اتفاقاتی که در طول آن حادثه رخ داده و فردی که مسئول آن است؛ بستگی دارد.

ممکن است کودکان به شما نگویند که آزار جنسی را تجربه کرده‌اند اما علائم فیزیکی و تغییرات در رفتار یا احساسات آن‌ها، می‌تواند دال بر این قضیه باشد. برخی از کودکان فقط علائم اندکی را نشان می‌دهند و بعضی اصلاً هیچ نشانه‌ای ندارند.

اگر فرزند شما یک یا چند مورد از علائم را نشان داد، لزوما به این معنی نیست که آزار جنسی را تجربه کرده. رفتار یک فرد ممکن است به دلایل زیادی تغییر کند اما بهتر است که سوء استفاده جنسی را به عنوان یک احتمال در نظر بگیرید.

علائم سوء استفاده جنسی در کودکان (تا ۱۱ سال):

• تغییر در احساسات
• ساکت تر یا دورتر از حد معمول است.
• بی‌دلیل گریه می‌کند.
• شروع به خیس کردن تخت یا خاکی کردن شلوار خود می‌کند.
• سوالاتی مانند «آیا مردم باید اسرار خود را حفظ کنند» می‌پرسد.
• پرخاشگر است یا بدون هیچ دلیل واضحی عصبانی به نظر می‌رسد.
• سردرد یا دل‌درد دارد بدون اینکه دلیل مشخصی برای آن وجود داشته باشد.
• کابوس می‌بیند.
• وابسته می‌شود.
• علاقه ای به بازی ندارد یا از مکان‌ها و افراد خاصی دوری می‌کند
• رفتارهای جنسی مضر دارد. (مانند نشان دادن ناحیه تناسلی خود به دیگران)
• مشکل خواب دارد.
• خوردن بیشتر یا کمتر از حد معمول (افزایش یا کاهش وزن) 
• عملکرد او در مدرسه افت کرده است.
• تمایلی به مراقبت از خود یا بهداشت شخصی ندارد.
• مانند یک کودک کوچک‌تر رفتار می‌کند.

علائم فیزیکی:

این نشانه‌ها ممکن است در هر فردی که تحت آزار جنسی قرار گرفته (فارغ از سن)، مشاهده شود:

• تورم یا قرمزی در ناحیه تناسلی
• درد هنگام رفتن به توالت
• مشکل در راه رفتن یا نشستن
• کبودی در قسمت‌های نرم بدن مانند باسن یا ران
• علائم عفونت ادراری، مانند سوزش هنگام رفتن به توالت
• علائم عفونت مقاربتی، مانند ترشح از آلت تناسلی یا واژن
• تغییر در سیکل‌های پریود

علائم سوء استفاده جنسی در نوجوانان:

تغییر در احساسات:

• پرخاشگر است یا بدون دلیل خاصی عصبانی به نظر می‌رسد.
• سردرد یا معده دردهای بدون دلیل
• وقتی از یک شخص یا مکان خاصی نام برده می‌شود، عصبانی و ناراحت به نظر می‌رسد.
• در ایجاد و یا حفظ روابط مشکل دارد.
• بی‌دلیل گریه می‌کند.
• کابوس می‌بیند.
• عزت نفس پایینی دارد.
• گوشه‌گیر یا ترسیده به نظر می‌رسد و نشانه‌هایی از افسردگی یا اضطراب دارد.
• در مورد هویت جنسی خود سردرگم است.

تغییرات در رفتار:

• متفاوت لباس می‌پوشد
• لباس، کفش، کیف، جواهرات یا لوازم الکترونیکی دارد که از منابع ناشناخته تهیه شده‌اند.
• رفتارهای پرخطر جنسی دارد و کارهای ریسک‌پذیر جنسی را انجام می‌دهد‌. (مانند وارد کردن اشیا در مقعد یا واژن)
• در استفاده از مواد مخدر یا الکل زیاده‌روی می‌کند.
• به خود یا دیگران آسیب می‌رساند.
• رانندگی ایمنی ندارد.
• زمان زیادی آنلاین است و روابط آنلاین خود مخفی نگه می‌دارد.
• به طور مرتب غذا نمی‌خورد و وعده‌های غذایی را از دست می‌دهد.
• مشکل خواب دارد.

تغییراتی که ممکن است در مدرسه یا زندگی اجتماعی شاهد آن باشید:

• بیش از حد معمول زمانش را صرف خودش می‌کند.
• دوستانش را تغییر داده است.
• از افراد یا مکان‌های خاصی مانند خانه‌ی دوستان یا یک گروه ورزشی دوری می‌کند.
• اجتناب از از فعالیت‌هایی که قبلا از آن‌ها لذت می‌برد.

همه کودکان حق دارند در محیط و مکان امن زندگی کنند و بزرگ شوند. محافظت از کودکان در برابر آزارهای این چنینی به رشد و شکوفایی جامعه‌ای ایمن کمک خواهد کرد.

دکتر زهره کشاورز
پزشک متخصص سلامت باروری - فلوشیپ پزشکی جنسی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

منبع

وقتی فردی پس از سال‌ها، درباره‌ی تجربه‌ی سوءاستفاده جنسی خود حرف می‌زند؛ اولین پرسش اطرافیان این است که چرا پس از حادثه یا در همان دوران، راجع‌به آن صحبت نکرده. دلایل زیادی برای این موضوع وجود دارد. در این جا به برخی از آن‌ها می‌پردازیم:

۱- فرد خودش هم نمی‌دانسته که عمل انجام شده یک نوع سوءاستفاده بوده است
قربانیان جنسی کودک، سال‌ها و حتی دهه‌ها پس از وقوع حادثه نمی‌دانند آنچه رخ داده؛ یک نوع آزار جنسی یا روانی بوده است. در نتیجه سال‌ها طول می‌کشد تا بفهمند که دقیقا چه اتفاقی افتاده. دلیل دیگر این است که مغز انسان برای محافظت از خود دچار فراموشی می‌شود. به طوری‌ که فرد گاهی آن اتفاق را به خاطر نمی‌آورد. ممکن است هنگام بزرگسالی این خاطره یادآوری شود. در مورد کودکان وظیفه بزرگسالان است که علائم تجاوز را تشخیص دهند و وارد عمل شوند. 

در موارد آزار جنسی علیه بزرگسالان، قربانی ممکن است باور کند آنچه اتفاق افتاده طبیعی بوده. چه بخواهیم چه نخواهیم، ​​ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که در آن شیوه‌های خاصی از رفتار جنسی، به‌ویژه از سوی مردان نسبت به زنان، صرف نظر از تاثیر آن‌ها، نرمال پذیرفته شده‌اند. قربانیان چنین آزاری ممکن است سال‌ها از عوارض تروما رنج ببرند، بدون اینکه بدانند منشا علائمشان از کجاست.

۲- تأثیر تروما
سوءاستفاده از هر نوعی باعث آسیب می‌شود. بسته به نوع تجاوز و مدت زمانی که اتفاق افتاده (از چند دقیقه تا چند دهه) تأثیر آن می‌تواند شدید و مادام‌العمر باشد. برخی از آن‌ها عبارتند از: 

• آسیب جسمی
• STD
• بارداری
• PTSD
• اضطراب و افسردگی
• کابوس‌
• بیخوابی
• مشکل در روابط
• انزوا و گوشه‌گیری
• خشم
• درماندگی
• اعتیاد
• خود آزاری
• مشکلات مالی
• بی‌خانمانی
• طرد شدن توسط خانواده یا فرزندان
• خستگی مزمن
• غم و اندوه
• نفرت از خود
• فراموشی
• از دست دادن عزت نفس
• خودکشی

این تنها تعدادی از عوارض احتمالی است. قاعدتا کسی که در زندگی روزمره، با یک یا چند مورد از این موارد دست و پنجه نرم می‌کند؛ نمی‌تواند به راحتی درباره آن اتفاق حرف بزند.

۳- قربانی در گذشته صحبت کرده ولی کسی به او گوش نداده
این موضوع بسیار رایج است. به خصوص در مواردی که سوءاستفاده طولانی مدت یا مکرر بوده است. بسیاری از افراد تجربیاتی داشته‌اند که پس از آن می‌خواستند صحبت کنند اما باور نشده‌اند. معمولا هنگامی که آزارگر متوجه می‌شود قربانی او را لو داده، فشار را دو چندان می‌کند یا در بهترین حالت همه چیز را زیر سوال می‌برد. موارد بسیار زیادی وجود دارد که در آن کودکی سعی می‌کند به یکی از اعضای خانواده در مورد آنچه اتفاق افتاده؛ بگوید ولی باور نمی‌شود. این تقریبا تضمین می‌کند که آن فرد دوباره صحبت نخواهد کرد.

در مواردی که قربانی (چه بزرگسال باشد چه کودک)، با فرد آزارگر زندگی می‌کند؛ گفتن موضوع سخت‌تر است. زیرا اگر باور نشود؛ آزارگر برای انتقام، رفتارهای بدتری خواهد داشت. این هم دلیل دیگری است که برخی افراد برای مدت بسیار طولانی حرفی نمی‌زنند.

۴- شرم و ترس
شرم و ترس، دو واکنش بسیار عادی، پس از چنین حادثه‌ای است. این دو، بیشتر توسط متجاوز برای ترساندن قربانی یا سرزنش او استفاده می‌شود. تقریبا در هر تجاوزی که تاکنون رخ داده، متجاوز سعی کرده تا قربانی را به نحوی سرزنش کند. در مواردی که فرد کودک یا یک بزرگسال آسیب‌پذیر است؛ باید علاوه بر آسیب روحی و جسمی، با احساس ترس و شرم از سوی اطرافیان نیز کنار بیاید.

۵- بازخورد
اکثر ما حداقل یک بار در اخبار دیده‌ایم که یک نفر (به خصوص یک زن)، علنا اعلام کرده که «این شخص از من سواستفاده کرده» اما چیزی که در اخبار نمی‌بینیم؛ احاطه شدن او توسط پیام‌های تهدیدآمیز، تحقیر و آسیب ناشی از مراجعه به پلیس یا مقامات دیگر است. ما معاینات بدنی دلخراش  و ترس از مواجه شدن با متجاوز در دادگاه یا بازجویی در ملاعام را نمی‌بینیم. آن چه که حتی نامرئی‌تر است؛ واکنش شدید خانواده‌ی فرد است. این می‌تواند شامل قضاوت «تقصیر خودت بود!» تا خجالت «احساس می‌کنم همه به من خیره شده‌اند»‌ یا بی‌تفاوتی «خب که چی!» باشد. در موارد بدتر، شاهد تهدید یا طرد کامل نیز هستیم.   

حال می‌توانید درک کنید که چرا بسیاری از قربانیان هرگز حرفی نمی‌زنند. یا اگر این کار را انجام دهند، دهه‌ها طول میکشد تا شجاعت لازم را به دست بیاورند. هیچ کس نباید به خاطر بازگو نکردن اتفاقی که برایش افتاده، مورد قضاوت یا محکومیت قرار بگیرد. این که صحت ادعای یک فرد، به دلیل این که سال‌ها درباره آن صحبت نکرده، زیر سوال می‌رود؛ به دلیل ناآگاهی مردم نسبت به روند آسیب پس از تروماست. این یک شکست بزرگ برای جامعه است که باعث می‌شود شاهد وقوع بیش‌تر چنین رخدادهایی باشیم! در واقع هر کسی که توانسته راجع‌به این تجربه‌ی تلخ صحبت کند، شایسته‌ی مدال است.

دکتر زهره کشاورز
پزشک متخصص سلامت باروری - فلوشیپ پزشکی جنسی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

منبع