در مردان، بیضه‌ها تستوسترون تولید می‌کنند. اگر تولید تستوسترون کمتر یا بیشتر از حد معمول باشد، می‌تواند بر سلامت جسمی و روانی مردان تاثیر بگذارد. این هورمون در انسان و بسیاری از حیوانات یافت می‌شود. تخمدان‌های زنان نیز در مقادیر بسیار کم تستوسترون می‌سازند.

جنین پسر، ۷ هفته پس از لقاح شروع به تولید تستوسترون می‌کند. میزان تولید این هورمون در زمان بلوغ مردان، به طور قابل توجهی افزایش یافته و بعد از حدود ۳۰ سالگی کاهش می‌یابد.

تستوسترون در میزان میل جنسی مردان بسیار موثر است و نقش حیاتی در تولید اسپرم دارد. همچنین بر توده استخوانی، عضلانی، نحوه ذخیره چربی در بدن، تولید گلبول‌های قرمز و حتی رفتار و خلق‌وخوی مردان نیز تاثیر دارد.

سطح تستوسترون پایین

اکثر مردان بیش از اندازه کافی تستوسترون دارند. اما ممکن است بدن تستوسترون بسیار کمی تولید کند. این منجر به وضعیتی به نام هیپوگنادیسم می شود. سطوح پایین تستوسترون می‌تواند علائم مختلفی را در مردان ایجاد کند، از جمله:

• کاهش میل جنسی
• انرژی کمتر
• افزایش وزن
• احساس افسردگی
• بد خلقی
• عزت نفس پایین
• موی کم بدن
• استخوان‌هایی با ضخامت کمتر

در حالی که تولید تستوسترون به طور طبیعی با افزایش سن کاهش می‌یابد، عوامل دیگری هم می‌توانند باعث کاهش سطح این هورمون شوند.

آسیب به بیضه‌ها و برخی از درمان‌های سرطان، مانند شیمی درمانی یا پرتودرمانی بر تولید تستوسترون، تاثیر منفی می‌گذارند.

استرس و مشکلات سلامتی مزمن نیز می‌توانند تولید تستوسترون را کاهش دهند. برخی از این موارد عبارتند از:

• ایدز
• بیماری کلیوی
• اعتیاد به الکل
• سیروز کبدی

سطح تستوسترون در زنان بالغ به طور پیوسته کاهش می یابد، با این حال، سطح T پایین نیز می‌تواند علائم مختلفی ایجاد کند، از جمله:

• میل جنسی کم
• کاهش استحکام استخوان
• کاهش تمرکز
• افسردگی

سطح تستوسترون پایین در زنان ممکن است به دلیل برداشتن تخمدان‌ها و همچنین بیماری های هیپوفیز، هیپوتالاموس یا غدد فوق کلیوی باشد.

تستوسترون درمانی ممکن است برای زنان با سطوح T پایین تجویز شود. با این حال، اثربخشی درمان بر بهبود عملکرد جنسی، در خانم‌هایی که دچار زادبس (یائسگی) شده‌اند؛ نامشخص است.

تست تستوسترون

یک آزمایش خون ساده می‌تواند سطح تستوسترون را تعیین کند.

طبق مرکز پزشکی دانشگاه روچستر، سطح نرمال تستوسترون مردان، بین ۲۸۰ تا ۱۱۰۰ نانوگرم در دسی‌لیتر (ng/dL) برای مردان بالغ، و بین ۱۵ تا ۷۰ نانوگرم در دسی‌لیتر برای زنان بالغ است.

به گفته انجمن اورولوژی آمریکا، اگر سطح تستوسترون یک مرد بالغ کمتر از ۳۰۰ نانوگرم در دسی‌لیتر باشد، پزشک ممکن است آزمایشی را برای تعیین علت کاهش تستوسترون انجام دهد.

سطح پایین تستوسترون ممکن است نشانه‌ای از مشکلات غده هیپوفیز باشد. غده هیپوفیز یک هورمون دیگر را به بیضه‌ها می‌فرستد تا تستوسترون بیشتری تولید کنند. این موضوع در مردان بالغ صدق می‌کند. برای یک پسر نوجوان یا جوان، می‌تواند نشانه‌ی بلوغ دیررس (تاخیر در بلوغ) باشد.

پسران با سطوح بالاتر تستوسترون، زودتر به بلوغ می‌رسند. زنان با تستوسترون بالا ممکن است ویژگی‌های مردانه داشته باشند.

سطوح بسیار بالای تستوسترون می‌تواند نشانه‌ی اختلال غده فوق کلیوی یا حتی سرطان بیضه باشد.

یک علت نادر اما طبیعی برای افزایش تولید تستوسترون، هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) است. این بیماری مادرزادی است که با تاثیر بر روی غده‌های فوق کلیه، تولید تستوسترون را مختل می‌کند.

اگر سطح تستوسترون شما بسیار بالا باشد؛ پزشک آزمایش‌های دیگری را برای کشف علت، تجویز خواهد کرد. مردانی که سطح تستوسترون پایینی دارند ممکن است دچار اختلال نعوظ (ED) شوند. تستوسترون درمانی طولانی مدت می‌تواند باعث کاهش تولید اسپرم شود. درمان با تستوسترون همچنین ممکن است باعث بزرگ شدن پروستات یا بیضه‌های کوچکتر و نرم‌تر شود. مردانی که سرطان پروستات یا سینه دارند؛ نباید درمان جایگزین تستوسترون را در نظر بگیرند.

درمان جایگزینی تستوسترون

کاهش تولید تستوسترون، همیشه نیاز به درمان ندارد؛ مگر اینکه سلامت و کیفیت زندگی شما را با مشکل روبرو کرده باشد. تستوسترون مصنوعی به صورت خوراکی، تزریق، ژل یا برچسب‌های پوستی تجویز خواهد شد.

تستوسترون درمانی با تزریق عضلانی ممکن است باعث افزایش تعداد سلول‌های خونی شود. سایر عوارض جانبی درمان‌های جایگزین، شامل احتباس مایعات، افزایش تعداد گلبول‌های قرمز و تغییر میزان کلسترول است.

اگر سطح تستوسترون پایینی دارید؛ برای انتخاب نوع درمان با پزشک خود مشورت کنید.

منبع۱, منبع۲