ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) یا (Human Papillomavirus)، یک عفونت مقاربتی است که طریق رابطه‌ی جنسی منتقل می‌شود. در این جا به چند پرسش متداول در خصوص HPV و واکسن آن پاسخ می‌دهیم:

علائم HPV چیست؟
نشانه‌های بیماری ممکن است تا سال‌ها پس از رابطه‌ای که منجر به انتقال شده، ظاهر نشوند. اکثر مردان مبتلا به HPV علائمی ندارند. عفونت ناشی از ویروس معمولا خود به خود از بین می‌رود اما در غیر این صورت می‌تواند باعث ایجاد زگیل تناسلی (در زنان و مردان) یا انواع خاصی از سرطان شود. لازم به ذکر است که تنها انواع پرخطر HPV، آن هم در صورتی که غربالگری یا پیشگیری درست انجام نشود، باعث ایجاد سرطان می‌شوند. سرطان‌های ناشی از سویه‌های پرخطر عبارتند از:
- سرطان دهانه رحم در زنان
- سرطان آلت تناسلی مردان
- سرطان مقعد در زنان و مردان
- سرطان در نواحی دهان و گلو

این ویروس چگونه منتقل می‌شود؟
این ویروس اساسا از طریق تماس نزدیک پوست‌‌ها، در طول رابطه جنسی منتقل می‌شود. اگر در ناحیه تناسلی شاهد بروز ضایعات فعال هستید، ابتدا روابط خود را قطع کنید. سپس برای تشخیص نوع ضایعه، به پزشک مراجعه کنید. ویروس HPV از طریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی (اکثرا واژینال و مقعدی) نیز منتقل می‌شود. HPV حتی زمانی که فرد مبتلا به عفونت، هیچ علامتی ندارد نیز قابل انتقال است.

اگر از نظر جنسی فعال هستید، حتی اگر تنها با یک نفر در رابطه هستید، ممکن است به HPV مبتلا شوید. علائم ممکن است سال‌ها پس از رابطه جنسی با فردی که عفونت دارد، ظاهر شود. به همین دلیل تشخیص اینکه اولین بار چه زمانی آن را دریافت کرده‌اید؛ دشوار است.

این ویروس چند سویه دارد و کدام یک خطرناک‌تر است؟
بیش از صد نوع مختلف HPV وجود دارد اما همه آن‌ها باعث ایجاد مشکلات سلامتی نمی‌شوند. برخی از انواع پرخطر آن که می‌توانند باعث سرطان شوند، عبارتند از: نوع ۱۶ و ۱۸

چه واکسن‌هایی برای ویروس HPV وجود دارد؟
هر کدام از واکسن‌هایی که برای HPV ساخته شده‌اند، در برابر سویه خاصی از ویروس محافظت ایجاد می‌کنند.

۱- واکسن (Gardasil 9, 9vHPV):
یکی از انواع واکسن‌های موجود، واکسن گارداسیل ۹ ظرفیتی است. این یعنی در برابر ۹ نوع مختلف ویروس، ایمنی ایجاد می‌کند.

۲- واکسن (Gardasil, 4vHPV):
واکسن گارداسیل ۴ ظرفیتی که در برابر ۴ سویه HPV محافظت ایجاد می‌کند.

۳- واکسن (Cervarix, 2vHPV):
واکسن سرواریکس که در برابر ۲ سویه از ویروس، محافظت ایجاد می‌کند. لازم به ذکر است که این واکسن در بازار ایران وجود ندارد.

۴- واکسن ایرانی پاپیلوگارد (۲ ظرفیتی)

هر ۴ واکسن، در برابر نوع ۱۶ و ۱۸ که باعث اکثر سرطان‌های ناشی از HPV هستند؛ محافظت ایجاد می‌کنند. از اواخر سال ۲۰۱۶، در ایالات متحده،‌ تنها واکسن گارداسیل ۹ توزیع شده است. این واکسن در برابر ۹ نوع ویروس اچ‌پی‌وی (۶، ۱۱، ۱۶، ۱۸، ۳۱،‌ ۳۳، ۴۵، ۵۲، ۵۸)،‌ ایمنی ایجاد می‌کند.

آیا مردان هم باید در برابر HPV واکسینه شوند؟
بله. گارداسیل، واکسن تایید شده‌ی این ویروس توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) است که برای دختران و پسران تزریق می‌شود.

آیا سرطان ناشی از HPV در مردان شایع است؟
این مورد، در آقایان شایع نیست. اما مردان با سیستم ایمنی ضعیف (از جمله افراد مبتلا به HIV)، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان هستند. در زنان سرطان دهانه رحم شایع است. البته فقط سویه‌های پرخطر ویروس هستند که موجب بروز سرطان می‌شوند.

علائم زگیل تناسلی چیست؟
زگیل‌ تناسلی معمولا به صورت یک برآمدگی کوچک یا گروهی از برجستگی‌ها، در ناحیه تناسلی ظاهر می‌شود. آن‌ها می‌توانند کوچک، بزرگ، برجسته، مسطح یا به شکل گل کلم باشند. زگیل‌ها ممکن است از بین بروند، ثابت بمانند یا اندازه و تعدادشان افزایش یابد. این بیماری می‌تواند حتی پس از درمان نیز بازگردد. جالب است بدانید نوعی از HPV که باعث ایجاد زگیل می‌شود؛ سرطان ایجاد نمی‌کند.

بهترین زمان برای دریافت واکسن در چه سنی و به چه صورت است؟‌
متخصصان معتقدند که بهترین زمان برای تزریق این واکسن ۱۱ تا ۱۲ سالگیست. هر چند از ۹ سالگی به بعد نیز می‌توان آن را دریافت کرد.

اگر فردی قبل از تولد ۱۵ سالگی اولین دوز خود را دریافت کرده باشد؛ برای ایجاد ایمنی کامل، به ۲ دوز نیاز دارد. کسانی که بعد از ۱۵ سالگی واکسیناسیون را شروع می‌کنند، باید تا ۲۶ سالگی، ۳ دوز واکسن دریافت کنند. واکسیناسیون برای افراد بالای ۲۶ سال توصیه نمی‌شود.

کودکان ۹ تا ۱۴ ساله که دو دوز واکسن HPV را با فاصله کمتر از ۵ ماه دریافت کرده‌اند، به تزریق نوبت سوم نیاز دارند. ۳ دوز نیز برای افراد ۹ تا ۲۶ ساله که سیستم ایمنی ضعیفی دارند نیز لازم است. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ ایالات متحده (CDC) توصیه می‌کند که این واکسن در افراد ۱۱ تا ۱۲ ساله و با فاصله زمانی ۶ الی ۱۲ ماه تزریق شود.

واکسیناسیون برای افراد بالای ۲۶ سال توصیه نمی‌شود. با این حال اگر شما در گروه سنی (۲۷ تا ۴۵ سال) هستید و قبلا واکسینه نشده‌اید، بهتر است در مورد مزایا و معایب آن با پزشکتان صحبت کنید. به طور کلی، واکسیناسیون در این محدود سنی سود کمتری دارد.

چه کسانی نباید واکسن گارداسیل را تزریق کنند؟
- زنان باردار
- کسانی که آلرژی شدید دارند یا نسبت به دوز قبلی واکسن، واکنش نشان داده‌اند.
- کودکانی که مریضی نسبتا شدیدی دارند: (تب زیاد،‌ سرفه شدید، آبریزش بینی)

این واکسن چه تاثیری دارد؟
واکسن گارداسیل از بیش‌تر از ۹۰ درصد سرطان‌های منتسب به HPV، جلوگیری می‌کند. از سال ۲۰۰۶ که این واکسن برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفت؛ عفونت‌های ناشی از آن (سرطان و زگیل تناسلی)، حدود ۸۸ درصد در دختران نوجوان و ۸۱ درصد در زنان جوان کاهش یافت. از آن پس، تعداد کمتری از نوجوانان و جوانان به زگیل تناسلی مبتلا می‌شوند. ایمنی ایجاد شده توسط این واکسن حداقل به مدت ۱۲ سال ماندگار است و شواهدی مبنی بر کاهش اثربخشی آن در طول زمان وجود ندارد.

عوارض جانبی احتمالی واکسن چیست؟
واکسن‌ها مانند هر دارویی، می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند. بسیاری از افرادی که واکسن HPV را دریافت می‌کنند، هیچ عارضه جانبی ندارند. شایع ترین عوارض جانبی واکسن HPV که معمولاً خفیف هستند؛ عبارت است از:

- درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق واکسن
- تب
- سرگیجه یا غش (غش در بین نوجوانان شایع‌تر است. این افراد باید پس از تزریق به مدت ۱۵ دقیقه بنشینند یا دراز بکشند.)
- سردرد یا احساس خستگی
- حالت تهوع
- درد عضلانی یا مفصلی
- آنافیلاکسی (به ندرت)

چگونه می‌توان احتمال ابتلا به HPV را کاهش داد؟
۱- واکسن بزنید
در حالت ایده‌آل، شما باید قبل از داشتن هرگونه رابطه جنسی واکسینه باشید.
۲- از کاندوم استفاده کنید
کاندوم می‌تواند شانس ابتلا به همه بیماری‌های مقاربتی، از جمله HPV را کاهش دهد. با این حال، این ویروس می‌تواند مناطقی را که کاندوم پوشش نمی‌دهد،‌ آلوده کند. بنابراین کاندوم ممکن است در برابر HPV، محافظت کامل ارائه نکند.

آیا HPV قابل درمان است؟
هیچ درمان خاصی برای HPV وجود ندارد. اما زگیل‌های تناسلی یا سرطان ناشی از آن (در صورتی که به موقع شناسایی شود)، ممکن است درمان شوند.

دکتر زهره کشاورز
پزشک متخصص سلامت باروری - فلوشیپ پزشکی جنسی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

منابع: CDC - CDC - FDA